nieuws

Is het mogelijk om weefselmonsters van gezonde mensen te verzamelen om medische vooruitgang te bevorderen?

Hoe bereiken we een evenwicht tussen wetenschappelijke doelstellingen, mogelijke risico's en de belangen van de deelnemers?

Als reactie op de roep om precisiegeneeskunde zijn sommige klinische en fundamentele wetenschappers overgestapt van het beoordelen welke interventies veilig en effectief zijn voor de meeste patiënten naar een meer verfijnde aanpak, gericht op het vinden van de juiste therapie voor de juiste patiënt op het juiste moment. Wetenschappelijke vooruitgang, aanvankelijk belichaamd in de oncologie, heeft aangetoond dat klinische klassen kunnen worden onderverdeeld in moleculair intrinsieke fenotypes, met verschillende trajecten en verschillende therapeutische responsen. Om de kenmerken van verschillende celtypen en pathologische entiteiten te beschrijven, hebben wetenschappers weefselkaarten opgesteld.

Om onderzoek naar nierziekten te bevorderen, organiseerde het National Institute of Diabetes and Digestive and Kidney Diseases (NIDDK) in 2017 een workshop. Onder de deelnemers bevonden zich fundamentele wetenschappers, nefrologen, federale toezichthouders, voorzitters van de Institutional Review Board (IRB) en, misschien wel het belangrijkste, patiënten. Deelnemers aan het seminar bespraken de wetenschappelijke waarde en ethische aanvaardbaarheid van nierbiopsieën bij mensen die deze niet nodig hebben in de klinische zorg omdat ze een klein maar duidelijk risico op overlijden met zich meebrengen. Hedendaagse "omics"-technieken (moleculaire onderzoeksmethoden zoals genomics, epigenomics, proteomics en metabolomics) kunnen worden toegepast op weefselanalyse om voorheen onbekende ziektepaden te verhelderen en potentiële targets voor medicamenteuze interventie te identificeren. De deelnemers waren het erover eens dat nierbiopsieën uitsluitend acceptabel zijn voor onderzoeksdoeleinden, op voorwaarde dat ze beperkt blijven tot volwassenen die toestemming geven, de risico's begrijpen en geen persoonlijk belang hebben, dat de verkregen informatie wordt gebruikt om het welzijn van de patiënt en de wetenschappelijke kennis te verbeteren, en dat de beoordelingsinstantie, de IRB, de studie goedkeurt.

Naar aanleiding van deze aanbeveling richtte het door het NIDDK gefinancierde Kidney Precision Medicine Project (KPMP) in september 2017 zes wervingslocaties op om weefsel te verzamelen van patiënten met een nieraandoening bij wie geen indicatie voor een klinische biopsie bestond. In totaal werden er 156 biopten genomen gedurende de eerste vijf jaar van de studie, waaronder 42 bij patiënten met acuut nierletsel en 114 bij patiënten met chronische nieraandoening. Er deden zich geen sterfgevallen voor en complicaties, waaronder symptomatische en asymptomatische bloedingen, kwamen overeen met de complicaties beschreven in de literatuur en de toestemmingsformulieren voor de studie.

Omics-onderzoek roept een belangrijke wetenschappelijke vraag op: hoe verhoudt weefsel dat is verzameld van patiënten met een ziekte zich tot 'normaal' en 'referentieweefsel'? Deze wetenschappelijke vraag roept op zijn beurt een belangrijke ethische vraag op: is het ethisch aanvaardbaar om weefselmonsters van gezonde vrijwilligers te nemen om deze te vergelijken met weefselmonsters van patiënten? Deze vraag beperkt zich niet tot onderzoek naar nierziekten. Het verzamelen van gezond referentieweefsel kan het onderzoek naar een reeks ziekten bevorderen. Maar de risico's die gepaard gaan met het verzamelen van weefsel uit verschillende organen variëren afhankelijk van de toegankelijkheid van het weefsel.